Wat je plaats in het gezin zegt over je plaats in het familiebedrijf

Dat je geboortepositie – eerstgeborene, middelste of jongste kind- een invloed heeft op je persoonlijkheid, is geen geheim. Maar wist je dat het ook een impact heeft op de dynamiek in het familiebedrijf?

Heb je broers of zussen? Denk dan even terug aan een moment waarop jullie samen een gezelschapsspelletje speelden. Het tafereel dat zich vervolgens ontvouwt, valt gemakkelijk te voorspellen. Of toch volgens de Oostenrijkse psycholoog en psychiater Alfred Adler. Adler, een tijdgenoot van Sigmund Freud, was de grondlegger van de theorie rond de geboortepositie: het idee dat je plaats in het gezin je persoonlijkheid bepaalt. Het oudste kind als ietwat bazige leider (‘zo zijn de regels! Zo gaan we het spelen!’), de jongste als rebel en creatieveling (‘laten we met twee dobbelstenen spelen, dat maakt het leuker!’) en de kinderen ertussen als bemiddelaars (‘deze keer met één dobbelsteen, de volgende keer met twee’).

De theorie erachter is solide. Oudste kinderen krijgen vaak meer aandacht en verantwoordelijkheid van hun ouders, waardoor ze meer kansen krijgen om zich te ontwikkelen en ze zich voorzichtiger en verantwoordelijker gedragen. De middelste kinderen moeten het met minder aandacht doen en zijn het gewend om te delen: ze zijn onafhankelijker en socialer, maar zoeken altijd naar validering. En de jongste? Die werd een tikkeltje verwend en kreeg de minste grenzen opgelegd. Dat kind groeit bijgevolg op als rebel en creatieveling.

De leider versus de innovator

Dat onze plaats in het gezin mee stuurt hoe we ons gedragen naar anderen, vinden we heel normaal. Waar we minder bij stilstaan, is dat het ook een impact heeft op de werkvloer. Waar broers en zussen samenwerken, brengen ze ook hun dynamiek mee naar het kantoor.

Een oudste kind is vaak de voorhoede van de nieuwe generatie. Die neemt niet toevallig vaak een leiderschaps- en pioniersrol op: hij of zij zet de (nieuwe) regels uit. Een oudste kind is vaak voorzichtiger: in bedrijfscontext kan zich dat vertalen als een risicomijdend tot zelfs conservatieve opstelling. Natuurlijke leiderschap kan een troef zijn, maar oudste kinderen moeten tegelijk opletten voor autoritair of controlerend gedrag.

Middelste kinderen zijn het vaak gewend om te onderhandelen en bemiddelen. In het familiebedrijf nemen ze niet toevallig vaak de rol op van bruggenbouwer en bemiddelaars. Ze zijn vaak sociaal vaardig en flexibel, maar worstelen soms met hun drang naar erkenning. Dat kan zich vertalen in moeite om hun juiste plek te vinden in het bedrijf.

Omdat jongste kinderen vaak minder verantwoordelijkheden droegen als kind, zijn ze veelal vrijer en creatiever. Ze rebelleren typisch tegen regels en structuren, wat hen tegelijk ook heel geschikt maakt in de rol van vernieuwer of innovator. Omdat ze als kind vaak charmes moesten gebruiken om op te vallen, zijn ze vaak vlot in de omgang. Dat geeft hen een streepje voor als sfeermakers op de werkvloer of posities waar ze instaan voor de relaties met klanten (accountmanager).

Typisch voor enige kinderen is dat ze de lat hoog leggen, zowel voor zichzelf als anderen. Ze zijn vaak perfectionistisch en zelfstandig, waardoor ze bovengemiddeld vaak excelleren in gespecialiseerde rollen. Wanneer ze leiderschap moeten delen of een verbindende rol moeten opnemen, ontstaan er dan weer wrijvingen.

Niet allesbepalend

Je positie binnen het gezin mag dan je carrière in het familiebedrijf sturen, het is niet allesbepalend. Er zit waarheid in de theorie rond geboortepositie, zo bewijzen de ondertussen duizenden studies over het onderwerp. Tegelijk moeten we ze ook met een korrel zout nemen. Familie is een complex gegeven. Zaken als genetica, socio-economische situatie, gender, de grootte van het gezin en culturele aspecten hebben allemaal een invloed op onze persoonlijkheid en dynamiek in het gezin. Bij jouw professionele toekomst spelen dan weer factoren als passie en talent.

Toch is het, zeker in een familiebedrijf, interessant om stil te staan bij jouw plek in het gezin. Je omgang met broers en zussen heeft immers een grote impact op de dynamiek in een familiebedrijf. Neem die typische leiderschapsrol. Overweeg je die op te nemen omdat je het echt wilt? Of voel je je verantwoordelijk omdat je de oudste bent?  Wie zich bewust is van de patronen in zijn of haar gezin van herkomst, kan gemakkelijker inspelen op wat er al is, positief of negatief, om vervolgens zelf de touwen in handen te nemen.