Roddelen

Roddelen is menselijk, maar het ene geheimpje is het andere niet. Met een open communicatie blijf je een toxische roddelcultuur steeds twee stappen voor.

Zo doorbreek je roddelen op de werkvloer (maar dat heb je niet van mij)

In het Rosicrucian Egyptian Museum in Californië ligt een tekst van 5000 jaar oud, die evengoed uit een hedendaags roddelblaadje kan komen. Het stukje gaat over de nachtelijke bezoekjes van een onbekende koning aan de woning van een van zijn generaals. Het huis waar, zo omschrijft de tekst meermaals, ‘geen echtgenote woont’.

Dat de oude Egyptenaren een handje weg hadden van roddelen, is al langer geweten. Uit verschillende artefacten blijkt dat ze niet alleen rapporteerden over politieke of economische feiten, maar net zo goed over homoseksualiteit, samenzweringen en overspel. 

Volgens evolutiebioloog Robin Dunbar gaat roddelen niet alleen terug tot de oude Egyptenaren, maar tot het begin van de mensheid. In zijn boek ‘Grooming, Gossip, and the Evolution of Language’ stelt hij dat mensapen taal, en meer specifiek roddelen, ontwikkelden als bindmiddel. De prehistorische achterklap verving zo het vlooien, omdat je het gemakkelijker in groep kan doen. 

Het nut van een nieuwtje

De theorie van Dunbar wordt niet door alle wetenschappers onderschreven, maar het staat vast dat roddelen een voorbeeld is van typisch en alomtegenwoordig menselijk gedrag. Roddelen, oftewel ongedwongen praten over niet-aanwezige derden, heeft enkele duidelijke functies. Dat was duizenden jaren geleden zo, en dat is vandaag niet anders.

Stel dat er in een bedrijf een medewerker stiekem de pluimen van het werk van een ander op zijn hoed steekt. Een collega die dat opmerkt zal misschien niet snel naar de bedrijfsleider stappen, uit angst om als klikspaan door te gaan. Maar de drempel om het op fluistertoon door te geven aan collega’s, is veel lager. Op die manier komt het ongewenste gedrag toch aan de oppervlakte. Iemand die opvangt dat er over hem of haar geroddeld wordt, zal waarschijnlijk meer op zijn tellen letten en minder egoïstisch gedrag vertonen. Voor iemand die last heeft van een stijgende werkdruk, kan het een manier zijn om te ontladen. Het belangrijkste pluspunt: roddelen zorgt voor sociale cohesie. Samen een geheimpje delen of een grappige bijnaam voor de chef verzinnen, creëert verbinding. 

Is de negatieve bijklank van roddelen dan onterecht? Niet helemaal. De chef onder collega’s ‘de beer’ noemen omdat hij knorrig overkomt, is onschuldig. Consequent een bepaalde collega viseren, is dat niet. Daarbij is een roddelcultuur vaak een teken aan de wand van een dieper probleem. Wanneer personeel in het duister wordt gelaten over belangrijke thema’s, gaan ze zelf de leemte opvullen met geruchten en aannames. Op die manier kan onrust en onvrede broeien, wat zorgt voor een toxische werkcultuur.

Hoe reageren op roddels?

Hoe zorg je ervoor dat een roddelcultuur in een bedrijf niet ontspoort? Vang je een roddel op, dan is het belangrijk om er gepast op te reageren. De eerste vraag die je jezelf moet stellen: zit hier een legitieme zorg onder? Stel dat er geroddeld wordt over een collega die 6 maanden uit is als gevolg van een burn-out. Dan kan het goed zijn dat de roddelende medewerkers zich zorgen maken over hoe ze de komende maanden moeten overbruggen of dat ze met frustraties zitten over een stijgende werklast. In zo’n geval is het goed om een open forum te creëren. Ga niet mee in de roddel, maar toon erkenning voor de gevoelens die eronder zitten en probeer zo duidelijk mogelijk te communiceren. ‘Ja, deze collega zal 6 maanden afwezig zijn, om terechte redenen. Het zal niet gemakkelijk zijn om het werk op te vangen, maar we hebben een plan van aanpak.’

Wanneer het kwaadspreken zich richt op één persoon of er geen sprake is van een legitieme bezorgdheid, dan neigt roddelen snel naar pesten. Op zo’n moment is het jouw taak als bedrijfsleider om hier kordaat tegen op te treden. Probeer geen partij te kiezen, maar trek duidelijke grenzen. Wees duidelijk over het feit dat zo’n gedrag niet wordt getolereerd in jouw organisatie.

Niet alle nieuwtjes die achter de rug van de bedrijfsleider circuleren, gaan gepaard met slechte bedoelingen of dieper liggende bezorgdheden. Een bijnaam, wat onschuldig beklag over de soms korte mailtjes of lange speeches: zo’n zaken zijn heel onschuldig. Meer zelfs, dit soort roddels werkt prima als bindmiddel in een team. Laat zo’n onschuldig geheim gerust circuleren in de organisatie of verwijs ernaar met een knipoog of kwinkslag. Het zal de sfeer alleen ten goede komen.

Constructief roddelen 

Waar mensen zijn, wordt geroddeld. Een werkplek roddelvrij maken, is onhaalbaar en onwenselijk. Maar het is wel belangrijk om uitwassen voor te blijven. Dat doe je door de wortels van toxische roddels weg te nemen: onzekerheid. In elke organisatie moeten soms moeilijke beslissingen genomen worden. Dan eerlijk en helder communiceren vraagt moed, maar smoort ook meteen destructieve aannames.

Neem bijvoorbeeld een ambitieuze junior manager, die omwille van cashflowproblemen geen promotie kan maken. Je kan als bedrijfsleider hopen dat hij of zij in het evaluatiegesprek het onderwerp niet aansnijdt, of je kan er net zelf over beginnen. Erkennen dat hij of zij talent heeft en dat je hem of haar graag meer verantwoordelijkheden zou geven, maar dat er nu geen financiële ruimte is. Die eerlijke boodschap is heel sterk. Je anticipeert op eventuele frustraties en geeft ruimte om te ventileren, waardoor de manager veel minder de neiging zal hebben om achteraf zijn of haar gal te spuwen bij collega’s. 

Naast helder communiceren, is het belangrijk om medewerkers aan te moedigen elkaar ook als mensen te leren kennen. Een drink na het werk, teambuilding bij gelegenheid of een gedeelde lunch klinken misschien niet-prioritair of zelfs soft, maar het zijn net die momenten waarop we collega’s beter leren kennen en leren appreciëren als persoon. Over mensen voor wie we empathie voelen, zullen we veel minder kwaadspreken.

Last but not least: besef dat je als bedrijfsleider het wandelend uithangbord bent van de waarden in jouw bedrijf. Roddel constructief: wanneer je praat over iemand die er niet bij is, focus dan op positieve zaken. Durf moeilijke boodschappen brengen en hou medewerkers niet in het ongewisse, maar betrek hen bij wat er gebeurt in het bedrijf.  

De beste manier om een open, gezonde communicatie in jouw bedrijf te implementeren, is door het zelf voor te doen.