Traditie en innovatie: geen onmogelijke spreidstand

Hoe loods je een familiebedrijf naar de toekomst, zonder te tornen aan het nalatenschap uit het verleden? Een delicate, maar geen onmogelijke opdracht. Traditie en innovatie zijn niet de aartsvijanden voor wie ze vaak worden versleten.

Als mens hebben we allemaal de drang om iets na te laten, iets dat ons overleeft. Een kind, iets dat we hebben opgebouwd, een positieve impact. Die generativiteit, zoals die universele wens officieel heet, krijgt nog een extra dimensie voor mensen die een familiebedrijf overnemen. Plots speelt niet alleen de wens om iets persoonlijk na te laten, maar ook een droom om het collectieve nalatenschap van een onderneming door te geven.

Dat nalatenschap is iets ongrijpbaar, maar krachtig. Het is een set waarden, diep geworteld en tijdloos, die het bindmiddel vormen in een familie en een gemeenschap (klanten, werknemers, stad,…) over generaties heen. Een nalatenschap is krachtig, omdat het mensen verbindt, maar het vormt ook een uitdaging voor nieuwe generaties. Zij staan niet enkel voor de opdracht een bedrijf te leiden in snel veranderende tijden, maar tegelijk ook dat nalatenschap te bewaken en te beschermen. Een spreidstand tussen verleden en toekomst.

De balans vinden tussen enerzijds tradities eren en anderzijds een bedrijf uitbouwen is delicaat. Verlies je het ene uit het oog, dreig je de eigenheid en bindweefsel in het bedrijf te verwaarlozen. Maar wie te hard leeft in het verleden, dreigt dan weer in te boeten aan relevantie in het nu.

Waarden kristalliseren

Het mag dan voelen als een spreidstand, traditie en innovatie sluiten elkaar niet uit. Integendeel: wie traditie durft vastpakken, vindt er juist een krachtige richtingaanwijzer in voor de toekomst. Denk aan een typisch Vlaams textielbedrijf uit de jaren 1960. Sinds de jaren 1970 verdween de meeste maakindustrie naar de lageloonlanden, maar niet allemaal. In plaats van zich krampachtig vast te houden aan massaproductie, zijn er ook die zich wisten vervellen tot andere spelers. Een modebedrijf dat ontwerpers helpt bij het finetunen van hun patronen, bijvoorbeeld, of zich specialiseert in de productie van kleine collecties en maatwerk. Ze vormden zich naar de veranderende markt, maar bleven trouw aan hun identiteit van lokale verankering, technische knowhow en liefde voor Belgische mode. Hun aanbod is veranderd, de context is veranderd, maar hun verkoopargument blijf ongewijzigd.

Voor familiebedrijven met een lange geschiedenis of een neergeschreven familiecharter is zo’n nalatenschap vaak helder. Maar wat als je als tweede of derde generatie aan zet bent? Hoe kristalliseer je de waarden en identiteit van een bedrijf? Waar zit de tijdloze essentie en welke aspecten vragen een nieuwe kijk?

1. Stel de juiste vragen. Een nalatenschap dient zich niet eenvoudigweg aan wanneer een volgende generatie het stokje overneemt. Het is een bewuste keuze om in te zetten op continuïteit. Het vraagt contemplatie. Welke waarden waren belangrijk in jouw opvoeding? Wat typeerde de oprichter van het bedrijf in zijn of haar omgang met klanten? Vanuit welke overtuiging heeft hij of zij het bedrijf opgericht? Waar kon de oprichter zich kwaad om maken? Wat was zijn of haar belangrijkste drijfveer? Waarom kiezen klanten voor dit bedrijf, en niet voor dat van een concurrent? Waarom kiezen werknemers ervoor om hier een leven lang te werken? Hoe zouden zij jouw vader/grootvader/moeder/tante omschrijven als leider?
2. Omarm je dubbele rol. Als volgende generatie heb je een dubbele rol: het verleden beschermen, maar evengoed de toekomst veiligstellen. Dat besef is belangrijk. Beperk je je tot het eerste, dan dreig je stil te vallen. Kopieer je voorgangers niet, maar zoek naar tijdloze sterktes, die je op lange termijn kan inzetten.
3. Schrijf je eigen verhaal. Klantgerichtheid, ecologisch bewustzijn, technische knowhow, lokale verankering, kwalitatieve smaken,…: wat de kernwaarde of identiteit van het familiebedrijf ook is, het is de bedoeling om er jouw eigen verhaal mee te schrijven. Hoe ga je een bedrijf bouwen dat future proof is? Hoe zit het met de markt? Waar is vraag naar? Wat zijn de uitdagingen en trends? Hoe kan je daarop inspelen? Hoe passen jullie verhaal, expertise en waarden hierin?

Kompas

Als eigenaar van een familiebedrijf sta je niet gewoon in het nu. Je staat met één been in het verleden en het andere in de toekomst. Je kan dat een spreidstand noemen, maar eigenlijk betekent het gewoon dat je in beweging bent. Een nalatenschap opbouwen en levend houden is geen onmogelijke opdracht, het is een van de meest waardevolle uitdagingen van het ondernemerschap. Het is nadenken over welke waarden je wilt verankeren in jouw generatie, en ze vervolgens inzetten als kompas in de toekomst.