Emoties in het familiebedrijf: een kracht, geen zwakte

Met broers, dochters, neven of moeders, schuiven in familiebedrijven ook onvermijdelijk diepgewortelde emoties mee aan de vergadertafel. Liever dan ze krampachtig weg te duwen, kan je ze ook inzetten voor positieve verandering. Zo worden ze een drijfveer voor transparantie of innovatie, liever dan iets wat in de weg zit van goed bestuur.

In de jaren 1980 vergaapten we ons in Dallas aan de vetes van de Texaanse familie Ewing, veertig jaar later genieten we met Succession al even hard van de intriges in het gezin van de bejaarde mediamagnaat Logan Roy. In realiteit wordt de soep natuurlijk nooit zo heet gegeten als ze wordt opgediend in de smeuïge Amerikaanse televisiereeksen, maar het feit dat familiebedrijven zo’n dankbaar onderwerp vormen, zegt veel. Nergens lopen privé en professioneel zo door elkaar als in familiebedrijven. Bestuursleden zijn niet enkel bestuursleden, collega’s niet enkel collega’s, maar ook broer, zus, zoon, dochter, nicht of neef. Of je dat nu wilt of niet, met familiebanden breng je ook familiegeschiedenis, complexe familiedynamiek en alle emoties (trots, schuldgevoel, jaloezie,…) die daarbij komen kijken mee in het bedrijf.

Die emoties hebben onvermijdelijk een grote impact. Onderzoekers Rania Labaki en Fabian Bernhard, beiden verbonden aan de Franse businessschool EDHEC, deden onderzoek naar de rol die emoties spelen in familiebedrijven. Ze ontdekten hoe familiedynamieken en de bijhorende emoties generaties lang een impact hebben op strategische beslissingen, het emotioneel klimaat bij werknemers en de innovatiekracht van familiale ondernemingen. “Emoties zijn integraal deel van het beslissingsproces van familiebedrijven, daarom mogen we het belang ervan niet onderschatten en ons luidop afvragen hoe we bepaalde emoties het best kunnen managen en inzetten voor het bedrijf en de familie”, aldus Labaki in 2022.

Motor voor verandering

Precies dat laatste zinnetje is interessant. Emoties, zo hebben we geleerd, horen niet thuis in een professionele setting. We houden ze liever binnenshuis, letterlijk en figuurlijk, uit angst dat ze ons doen en laten bepalen. Alleen doen ze dat sowieso, en door emoties weg te duwen, verliezen we ironisch genoeg net controle over hoe ze onze beslissingen sturen.

Familiedynamiek en de bijhorende positieve en negatieve emoties hoeven geen stoorzender te zijn. Wanneer je ze erkent, benoemt en tegen het licht houdt, kunnen ze net een motor zijn voor positieve verandering. Twee nichten die een conflict erfden tussen hun respectievelijke vaders, kunnen gevoelens van frustratie of jaloezie aanwenden om werk te maken van een helder beleid over evolutie in het bedrijf en eerlijke verloning. Rouw over een overleden oprichter en moeder kan ingezet worden om stil te staan bij haar immateriële erfenis en de kernwaarden van het bedrijf. Een moeizame, licht ontvlambare relatie tussen broers kan het duwtje in de rug zijn om van heldere communicatie hét speerpunt te maken in de onderneming, door in te zetten op emotionele intelligentie in aanwervingsprocessen of communicatiecursussen te organiseren voor alle medewerkers.

Hoe dan?

Het klinkt natuurlijk mooi in theorie, maar in de praktijk laten emoties zich niet simpelweg ontwarren of sturen. Hoe zet je positieve en negatieve gevoelens om in acties die jouw bedrijf ten goede komen?

Alles begint met het herkennen en erkennen van familiedynamieken en de daarbij horende emoties. Hoe voel jij je tegenover de familieleden waarmee je samenwerkt? Wat schuilt er onder emoties als vriendschap, trots, verdriet of frustratie? Hoe zat het met de intrafamiliale relaties in de generaties voor jou? Welke invloed hebben die op jou en de beslissingsprocessen in het familiebedrijf?

Weten hoe je je voelt is één ding. Ermee aan de slag gaan, vereist dat je het ook uitspreekt. Niet enkel aan de keukentafel of tijdens een familiebrunch, maar ook in een professionele context. Op die manier creëer je momentum om er ook acties aan te koppelen. Toegegeven, het is niet gemakkelijk om emotioneel beladen kwesties aan te snijden. Maar zolang je dat op een rustige, neutrale en niet-beschuldigende manier doet, is veel mogelijk.

Gaan de emoties zo diep dat erover spreken quasi onmogelijk voelt? Is het water tussen familieleden te diep of heb je moeite met het ontwarren van een bepaalde emotionele knoop? Dan kan je altijd externe hulp zoeken. Een neutrale rechterhand of metgezel kan de angel eruit halen en het broodnodige gesprek faciliteren, zodat jullie samen aan de slag kunnen.

Complexiteit als kracht

De continue botsing tussen familiedynamieken, bedrijfsbelangen, ratio en emoties in een familiebedrijven is soms lastig en vaak complex. Maar die complexiteit is geen zwakte, integendeel. Het is een kans op verdieping (ondernemen uit een passie gedragen door generaties), duurzaamheid (ondernemen voor toekomstige generaties) en veerkracht (negatieve emoties omzetten in positieve actie). Liever dan al die verschillende aspecten onder de mat te vegen: omarm ze, benoem ze en ga er mee aan de slag. Zolang je aan het stuur zit, is het prima om je te laten leiden door je emoties. Wedden dat ze je ver brengen?